Diversiteit
Uiteenlopende diergroepen hebben de weg naar het bloed gevonden. In Nederland kennen we vlooien, luizen, luisvliegen, knutten, steekmuggen, kriebelmuggen, dazen, bedwantsen, teken en bloedzuigers bijvoorbeeld. Door soms verregaande gastheerspecialisatie zijn er binnen deze groepen ook nog eens een heleboel soorten.
Gastheerrelaties
Het komt eigenlijk nooit voor dat een bloedzuigende parasiet kan overleven op elk soort bloed. Er is altijd wel een neiging om in ieder geval een keuze te maken tussen grote of kleine dieren, of vogels of zoogdieren bijvoorbeeld. Sommige luisvliegen en vlooien gaan voor veel verschillende soorten vogels, zolang ze maar dicht bij de grond broeden, of juist in dicht bebost landschap leven. Sommige ongewervelden focussen zich slechts op één gastheer. Mooie voorbeelden daarvan zijn te vinden bij zwaluw-achtige vogels. Op gierzwaluw zit één specifieke luisvlieg, op boerenzwaluw zit weer een andere, op oeverzwaluw zit een specifieke vlo en een specifieke teek, en huiszwaluw spant de kroon met drie verschillende specifieke vlooien en ook een eigen luisvlieg. Ook wij mensen hebben natuurlijk zeer gespecialiseerde bloedzuigers in de vorm van de hoofdluis, de schaamluis en de bedwants (die laatste heeft zijn meest naaste verwanten bij vleermuizen zitten, terwijl de luizen het meest verwant zijn aan soorten die op andere mensapen zitten). Aan de andere kant zijn schapenteken en de verschillende steekmuggensoorten generalisten die ook andere (zoog)dieren prikken.
Projectdoelen
Bloedparasieten zijn fascinerende dieren en we willen graag dat het zo toegankelijk mogelijk wordt voor mensen om waarnemingen door te geven via Waarneming.nl. Daarvoor is het van belang dat de veldherkenning zo goed mogelijk gefaciliteerd wordt. Voor dazen is er al sinds 2020 een gratis online veldgids beschikbaar en voor steekmuggen zijn er ook al enkele zoekkaarten te vinden. Voor veel andere soortgroepen is het op dit moment echter erg lastig om een beestje op naam te brengen, waarbij je vaak naar microscopische kenmerken moet kijken. Daarom zullen we voor luisvliegen en vlooien online soortzoekers maken, en ook andere determinatietips delen.
Meedoen?
Er zijn verschillende manieren waarop mensen met bloedzuigende parasieten in aanraking komen. In het overzicht hieronder zijn er hypothetische situaties geschetst. Staat jouw situatie er niet tussen? Dan mag je gerust alsnog een mailtje sturen naar eis@naturalis.nl met je vraag.
Mensenparasieten
Heb je last van een bloedzuigend insect? Wij hebben geen kennis over bestrijding of over de medische kant hiervan. Wij kunnen wel assisteren met het achterhalen om welke bloedparasiet het precies gaat als je de diertjes goed fotografeert of in een droog potje verzamelt. Je kunt dan mailen naar eis@naturalis.nl voor meer informatie. Heb je bedwantsen of schaamluizen gevonden? Voor dit project willen we die soorten graag levend op de foto zetten. Je kunt dan direct contact opnemen met Daan Drukker (daan.drukker@naturalis.nl), dan zorgen we ervoor dat je ze gratis naar ons kunt opsturen via de post.
Parasieten en vogelonderzoekers
Vogels hebben veel soorten bloedzuigende parasieten. Veel vogelringers doen al mee met een project van de Erasmus Universiteit door teken op te sturen van vogels die ze van een ring voorzien. Daarbij komt men ook wel luisvliegen tegen, en daarvan zijn we op zoek naar levende exemplaren voor op de foto voor de soortzoekers en veldgids. Ook stellen we het op prijs als ze gefotografeerd worden en ingevoerd op Waarneming.nl (met vermelding van de gastheer). Luisvliegen van visarend, Vlaamse gaai, ooievaar, purperreiger en lepelaar hebben speciale aandacht, want op die soorten zitten specifieke parasieten. Als men die tegenkomt stellen we het erg op prijs als ze levend verzameld worden in een droog potje. Je mag dan contact opnemen met Daan Drukker (daan.drukker@naturalis.nl). Ook duiven hebben interessante parasieten, zoals de duiventeek, de duivenvlo en de duivenluisvlieg. Al deze soorten zijn te verwachten bij stadsduiven, postduiven en hobbyduivers. Ben je duivenmelker of heb je een stadsduivennest op het balkon? Ook dan mag je contact opnemen als je kriebelbeestjes tegenkomt.
Veel vogels hebben veerluizen en bloedluizen. Hoewel deze interessant zijn, doen ze op dit moment nog niet mee aan het project. Als je er vragen over hebt kan je deze uiteraard aan ons stellen.
Parasieten en vleermuisonderzoekers
Vleermuizen hebben vaak bijzondere luisvliegen en vlooien, en we zijn erg benieuwd naar hun kenmerken en gastheerrelaties. Ben je vleermuisonderzoeker en hanteer je vleermuizen? Wij stellen het erg op prijs als er beestjes worden verzameld. Ken je oude verblijfplaatsen met veel poep of andere resten? Dan mag je ook contact met ons opnemen, als er mogelijkheden zijn om hier vlooien en luisvliegen uit te kweken.
Parasieten van huisdieren en vee
Heb je last van een bloedzuigend insect? Wij hebben geen kennis over bestrijding of over de veterinaire kant hiervan. Wij kunnen wel assisteren met het achterhalen om welke bloedparasiet het precies gaat als je de diertjes goed fotografeert of in een droog potje verzameld. Bij parasieten van schildpadden, schapen en konijnen hebben we extra interesse om deze soorten levend te fotograferen.
Jagers en verzamelaars van verkeersslachtoffers
Bij roadkill en andere dode dieren kunnen de bloedzuigende parasieten nog korte tijd op het lijk blijven zitten. Vind je het interessant wat er allemaal op dit soort dieren leeft en kom je ze vaak tegen? Neem dan gerust eens contact met ons op.
Amateur-entomologen
Vind je het ook interessant om dit soort insecten en andere ongewervelden te bestuderen? Kom dan eens mee op excursie (datum nog nader te bepalen) of pluis eens een oud nestje uit na het broedseizoen. Verschillende soorten vogels, spitsmuizen, mollen, muizen en eekhoorns hebben hun eigen parasieten die zich na het broedseizoen in het nest blijven ophouden, in afwachting of de gastheer nog terug komt. Deze oude nestjes zitten vol met beestjes, en je kunt deze eens uitpluizen in een grote witte bak waar ze niet direct uit kunnen springen. Een handleiding van hoe je dit het best aan kunt pakken volgt later op deze website.
Contactgegevens
Vragen kun je stellen aan Daan Drukker (daan.drukker@naturalis.nl). In overleg kunnen we er voor zorgen dat de insecten opgehaald of gratis verstuurd worden naar Naturalis.
